Powiat działdowski – z siedzibą w Działdowie. Po raz pierwszy zaistniał w 1920 r. jako część województwa pomorskiego (1920-1938). Po zmianach administracyjnych wszedł w skład województwa warszawskiego (1938-1939). Po drugiej wojnie światowej, w latach 1945-1950, ponownie stał się częścią województwa warszawskiego, zaś w latach 1950-1975, a następnie województwa olsztyńskiego. Po likwidacji powiatów jego teren wszedł w skład województwa ciechanowskiego.

Powiat działdowski jest jednym z dziewiętnastu powiatów w województwie warmińsko-mazurskim i geograficznie sytuuje się w częściach: Wyżyny Nidzickiej, Równiny Urszulewskiej i Garbu Lubawskiego, zajmując powierzchnię ok. 954 km². W jego skład wchodzi 6 gmin: Miasto Działdowo, Działdowo, Iłowo-Osada, Lidzbark, Płośnica i Rybno.

Przez teren powiatu działdowskiego przepływają dwie rzeki: Wel, najdłuższy, liczący około 110 km lewobrzeżny dopływ Drwęcy, którego początek lokalizuje się w okolicy wsi Bartki na wysokości ok. 210 m n.p.m., uchodzący do Drwęcy w Bratianie oraz Wkra, czyli prawy dopływ Narwi o długości 249,1 km, licząc od źródeł niedaleko Nidzicy. Bieg Wkry podzielony jest na 3 odcinki o różnych nazwach: górny–Nida (od źródeł do ujścia Szkotówki), środkowy–Działdówka (od ujścia Szkotówki do ujścia Swojęcianki) i dolny–Wkra (od ujścia Swojęcianki do ujścia do Narwi). Ponadto na terenie powiatu położone są częściowo lub w całości liczne jeziora, między innymi jezioro Grądy, Gronowskie, Grzybiny, Hartowieckie, Jeleńskie, Lesiak, Lidzbarskie, Moczydło, Neliwa (ew. Mieliwa), Piaseczno, Pławiska, Rumiańskie (ew. Rumian), Rybińskie (ew. Rybno), Straszewo, Tarczyńskie (ew. Werskie), Wlecz, Zakrocz, Zarybinek i Zwórzno.

Bogactwem powiatu działdowskiego jest jego środowisko przyrodnicze. Na terenach Nadleśnictwa Dwukoły i Nadleśnictwa Lidzbark stwierdzono występowanie ponad dziewięćset pięćdziesięciu gatunków roślin naczyniowych, dwustu siedemdziesięciu gatunków kręgowców oraz dwustu osiemdziesięciu gatunków bezkręgowców, wydzielono siedem rezerwatów przyrody i oznaczono dziewięćdziesiąt jeden pomników przyrody. Prawną ochroną objęto ok. 41,5% powierzchni powiatu. Bardzo atrakcyjną jest część zachodnia powiatu, na której znajdują się Welski Park Krajobrazowy i Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy. Należy w tym miejscu nadmienić, że na terenie powiatu położone są częściowo lub w całości następujące rezerwaty przyrody: Ostrów Tarczyński, Klonowo, Jar Brynicy, Bagno Koziana, Góra Dębowa, Świńskie Bagno i Jezioro Neliwa. Ponadto w powiecie wyróżniamy trzy Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Ostoję Lidzbarską (PLH280012), Ostoję Welską (PLH280014) i Przełomową Dolinę Rzeki Wel (PLH280015) oraz jeden Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków: Doliny Wkry i Mławki (PLB140008).

Demografia

Ludność powiatu działdowskiego w 2022 r. wyniosła 61 917 mieszkańców, w tym 50,9% stanowią kobiety, zaś 49,1% mężczyźni, tym samym można stwierdzić, że w latach 2002-2022 liczba mieszkańców zmalała o 5,8%. Średni wiek mieszkańców wynosi 41,0 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego oraz nieznacznie mniejszy od średniego wieku mieszkańców całej Polski. Prognozowana liczba mieszkańców powiatu działdowskiego w 2050 roku wynosi 56 813, z czego 28 772 to kobiety, a 28 041 mężczyźni.

Mieszkańcy powiatu działdowskiego zawarli w 2022 r. 273 małżeństw, co odpowiada 4,4 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Jest to znacznie więcej od wartości dla województwa warmińsko-mazurskiego oraz więcej od wartości dla Polski. W tym samym okresie odnotowano 1,6 rozwodów przypadających na 1000 mieszkańców. Jest to znacznie mniej od wartości dla województwa warmińsko-mazurskiego oraz wartość porównywalna do wartości dla kraju. 27,2% mieszkańców powiatu działdowskiego jest stanu wolnego, 56,1% żyje w małżeństwie, 6,3% mieszkańców jest po rozwodzie, a 8,8% to wdowy/wdowcy. Powiat działdowski ma ujemny przyrost naturalny wynoszący -206. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu minus 3,32 na 1000 mieszkańców powiatu działdowskiego. W 2022 r. urodziło się 523 dzieci, w tym 46,5% dziewczynek i 53,5% chłopców. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 0,72 i jest znacznie większy od średniej dla województwa oraz nieznacznie większy od współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. Na 1000 ludności powiatu działdowskiego przypada 11.74 zgonów.

W 2022 r. zarejestrowano 689 zameldowań w ruchu wewnętrznym oraz 859 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosi dla powiatu działdowskiego minus 170. W tym samym roku 12 osób zameldowało się z zagranicy oraz zarejestrowano 17 wymeldowań za granicę – daje to saldo migracji zagranicznych wynoszące minus 5.

60,7% mieszkańców powiatu działdowskiego jest w wieku produkcyjnym, 19,1% w wieku przedprodukcyjnym, a 20,2% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym.

W powiecie działdowskim na 1000 mieszkańców pracuje 376 osób. Jest to nieznacznie więcej od wartości dla województwa warmińsko-mazurskiego oraz mniej od wartości dla Polski. W 2022 r. bezrobocie rejestrowane w powiecie działdowskim wynosiło 13,0%. Jest to znacznie więcej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla województwa warmińsko-mazurskiego oraz znacznie więcej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla całej Polski. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców powiatu działdowskiego 5 416 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 3 147 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy, tym samym saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi minus 2 269. 16,1% aktywnych zawodowo mieszkańców powiatu działdowskiego pracuje w sektorze rolniczym, 42,7% w przemyśle i budownictwie, 13,5% w sektorze usługowym, a 1,2% pracuje w sektorze finansowym. W 2022 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie działdowskim wynosiło 5 273,63 zł, co odpowiada 78.60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce.

Współpraca zagraniczna

Od 2000 r. powiatem partnerskim naszego powiatu w zakresie, m.in. kultury, służby zdrowia, szkolnictwa i wymiany młodzieży jest niemiecki powiat Hersfeld–Rotenburg. Współpraca partnerska polega w głównej mierze na prezentacji i porównaniu metod oraz sposobów zarządzania i organizacji w kluczowych dla funkcjonowania samorządów lokalnych sferach. Koordynacją przedsięwzięć z zakresu współpracy zagranicznej zajmuje się Wydział Spraw Gospodarczych, Inwestycji i Promocji. W 2023 r., podobnie jak w ostatnich latach, nie zorganizowano wizyt studyjnych delegacji.